Responsible® Programı: Türkiye’nin Sürdürülebilirlik Yolculuğunda Yeni Bir Dönem
Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı’nın, Avrupa Yeşil Mutabakatı’na uyum sağlamak amacıyla geliştirdiği Responsible® Programı’na ilişkin genelge yürürlüğe girdi.
Programın kamuoyuna duyurulmasıyla birlikte, nasıl uygulanacağı, kimleri kapsayacağı ve ne tür destekler sunacağı gibi pek çok soru da gündeme geldi. Bu yazımızda, Responsible® Programı hakkında en çok merak edilen başlıkları detaylı bir şekilde ele alıyoruz.
Responsible® Programı Nedir?
Responsible® Programı, Avrupa Birliği’nin 2050 yılı itibarıyla iklim-nötr ilk kıta olma hedefi doğrultusunda şekillenen Yeşil Mutabakat kapsamına uyum amacıyla hayata geçirilmiştir. Türkiye’deki imalatçı ve ihracatçı şirketlerin çevresel, sosyal ve yönetişim (ÇSY) performanslarını iyileştirmeye yönelik olarak tasarlanan bu program, bu doğrultuda şirketler tarafından ihtiyaç duyulan danışmanlık ve destek hizmetlerini sağlamayı amaçlamaktadır.
Program kapsamında belirli kriterleri karşılayan firmalar, sürdürülebilir üretim ve farkındalığa katkı sağladıklarını göstermek amacıyla 5 yıl süreyle Responsible® markasını kullanma hakkı kazanabilirler.
Hangi Şirketler Yararlanabilir?
Responsible® Programı, son üç yıl içerisinde toplam ihracat tutarı 300.000 ABD dolarını aşan imalatçı ve ihracatçı şirketlerin başvurusuna açıktır. Mevcutta farklı destek programlarından faydalanan şirketler de bu programa dahil olabilir.
Programın ilk aşamasında, ağırlıklı olarak ticari mal ithalatı ve ihracatı gerçekleştiren sektörlerde faaliyet gösteren firmalar başvuruda bulunabilir. Bu kapsamda; Mekatronik, Otomotiv ve Savunma Sanayi, Metal Sanayi, Petrol, Kauçuk ve Plastik Tabanlı Ürünler, Kimya ve İlaç Sanayi, Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi, Kâğıt, Karton ve Orman Ürünleri, Gıda, Tekstil, Madencilik ile Tarım ve Hayvancılık sektörlerinde üretim yapan şirketler destekten yararlanma hakkına sahiptir.
Şirketler İçin Başvuru Süreci
Programa başvurmak isteyen şirketler öncelikle Responsible® Portalı’na kayıt olarak kullanıcı hesabı oluşturmalıdır. Burada yer alan ön değerlendirme setini tamamlayan şirketler, elde ettikleri değerlendirme karnesi ve gerekli belgeler ile Destek Yönetim Sistemi (DYS) üzerinden başvuru yapabilirler. Başvurular; şirketlerin sürdürülebilirlik yaklaşımı, yönetim desteği ve proje ekibinin yeterliliği gibi kriterler çerçevesinde değerlendirilmektedir. İlk başvurusu olumsuz sonuçlanan şirketler, ret tarihinden itibaren 6 ay sonra yeniden başvuruda bulunabilirler.
Responsible® Programı Destek Süreçleri
Responsible® Programı; 3 aşamalı bir danışmanlık süreci ve destekleyici hizmetleri içermektedir. Her fazın onaylanması, bir sonraki aşamaya geçiş için gereklidir.
Süreç Faz 1’den önce şirketin sürdürülebilirlik ve dijitalleşme düzeyini belirlemeye yönelik 72 soruluk ön değerlendirme setinin doldurulmasıyla başlamaktadır. Beyan esaslı bu çalışma, sürece hazırlık niteliğindedir.
Faz 1: Mevcut Durum Analizi ve Sürdürülebilirlik Yol Haritası: Destek kapsamına alınan şirketlerin sürdürülebilirlik vizyonları doğrultusunda mevcut kurumsal yapıları detaylı biçimde analiz edilir. Bu analiz sürecinde, çevresel, sosyal ve yönetişim (ÇSY) alanlarındaki mevcut durum değerlendirilerek iyileştirme potansiyeli taşıyan konular belirlenir.
Elde edilen bulgular doğrultusunda, şirketin önceliklerine uygun projeleri içeren stratejik bir sürdürülebilirlik yol haritası oluşturulur. Yol haritası, kurumun sürdürülebilir dönüşümünü yönlendirecek somut adımları ve gelişim alanlarını sistematik bir çerçevede sunar.
Bu faz sonunda gerçekleştirilen değerlendirme sonucu belirlenen performans kriterlerini karşılayan şirketlere, Responsible® markasını belirli süreyle kullanma hakkı tanınır.
Faz 1 aşamasında, şirketlerin süreçlerini yürütürken Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş Responsible® Programı danışmanlık şirketleri ile iş birliği içerisinde çalışmaları gerekmektedir.
Faz 2 – Teknik ve Finansal Fizibilite Uygulama Danışmanlığı : Bu aşamada, Faz 1 sürecinde geliştirilen sürdürülebilirlik yol haritasında yer alan projelerin teknik ve finansal açıdan uygulanabilirliği kapsamlı biçimde değerlendirilir. Bu süreçte, projelerin gerçekleştirilmesine yönelik ihtiyaç duyulan kaynaklar, altyapı gereksinimleri, maliyet analizleri ve potansiyel etkiler detaylı olarak analiz edilir.
Amaç, her bir projenin somut ve uygulanabilir bir yapıya kavuşturulmasını sağlayarak, şirketin sürdürülebilirlik hedeflerine etkin ve verimli bir şekilde ulaşmasına zemin hazırlamaktır.
Faz 3 – İzleme ve Doğrulama Danışmanlığı: Bu aşamada, Faz 2 kapsamında onaylanarak uygulamaya alınan projelerin sonuçları kapsamlı bir şekilde değerlendirilir. Süreç boyunca, şirketin sürdürülebilirlik performansında kaydettiği gelişmeler; nicel ve nitel göstergeler üzerinden sistematik olarak ölçülür, izlenir, doğrulanır ve raporlanır.
Yapılan analizler ve doğrulama süreci sonucunda, belirlenen performans kriterlerini karşılayan şirketler, Ticaret Bakanlığı tarafından Responsible® markasını kullanma hakkına sahip olabilir. Bu onay, şirketin sürdürülebilirlik alanındaki kararlılığını ve kurumsal sorumluluk yaklaşımını kamuoyuna güvenilir bir şekilde belgeleyen önemli bir göstergedir.
Bilişim ve Sürdürülebilirlik Danışmanlığı Destekleri
Responsible® Programı kapsamında, şirketlerin yeşil ve dijital dönüşüm süreçlerini hızlandırmalarına katkı sağlamak amacıyla bilişim, yazılım ve sürdürülebilirlik danışmanlığına yönelik giderler de destek kapsamına alınmıştır.
Bilişim danışmanlığı özelinde; stratejik hedef ve amaçların yönetilmesine, kurumsal performansın ölçülmesine ve tedarik zinciri yönetiminin geliştirilmesine yönelik çözümler desteklenmektedir. Bu danışmanlık hizmetleri, şirketlerin dijital altyapılarını güçlendirerek sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.
Sürdürülebilirlik danışmanlığı kapsamında ise; sürdürülebilirlik raporunun hazırlanması, kurumsal sürdürülebilirlik stratejisinin oluşturulması, karbon ve su ayak izinin hesaplanması gibi kritik alanlardaki hizmetler desteklenmektedir. Bu destekler, şirketlerin çevresel ve sosyal etkilerini sistematik şekilde analiz etmelerine ve şeffaflıkla raporlamalarına olanak tanır.
Ayrıca, sürdürülebilirlik raporlaması danışmanlığının yanı sıra, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından onaylanan kurumsal sürdürülebilirlik raporlaması eğitim programlarına katılım ücretleri de destek kapsamına dahildir.
Responsible® Programı için hangi şirketler ile çalışılabilir?
Responsible® Programı kapsamında, her faz için danışmanlık hizmeti alınacak şirketlerin nitelikleri ve yetkilendirme şartları farklılık göstermektedir.
Faz 1: Şirketler, sadece Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş Danışmanlık şirketleri ile çalışmalıdır. Bu şirketler, sürdürülebilirlik analizi ve yol haritası hazırlığından sorumludur.
Faz 2: Teknik ve finansal fizibilite çalışmaları için yine Bakanlıkça yetkilendirilmiş uygulama danışmanları tercih edilmelidir. Şirketler uygun danışmanı seçmekte serbesttir.
Faz 3: İzleme ve doğrulama hizmetleri, Faz 1 veya 2’de yetkilendirilmiş danışmanlar aracılığıyla alınabilir.
Bilişim & Sürdürülebilirlik Danışmanlığı: Bu alanlarda özel yetki şartı yoktur; şirketler diledikleri şiketlerle çalışabilir.
Responsible® Programı Destek Kapsamı
Ticaret Bakanlığı, Faz 1 danışmanlık ücretlerini şirket ölçeklerine göre aşağıdaki şekilde belirlemiştir:
Büyük Ölçekli Şirketler
Çalışan sayısı >250 ve/veya yıllık net satış/mali bilanço >500 milyon TL
Danışmanlık ücreti: 1.500.000 TL
Orta Ölçekli Şirketler
Çalışan sayısı 50–250 ve/veya yıllık net satış/mali bilanço 100–500 milyon TL
Danışmanlık ücreti: 1.000.000 TL
Küçük Ölçekli Şirketler
Çalışan sayısı <50 ve/veya yıllık net satış/mali bilanço <100 milyon TL
Danışmanlık ücreti: 500.000 TL
Destek Oranı: Danışmanlık giderlerinin %50’si desteklenmektedir.
Toplam Destek Limiti: 5 yıl için maksimum 10.000.000 TL
Güncelleme: Ücretler her yıl başında TÜFE-Yİ-ÜFE ortalamasıyla güncellenir.
Desteklerden Yararlanma Koşulları ve Uygulama Esasları
Faz 2, Faz 3 ve bilişim ile sürdürülebilirlik danışmanlığı kapsamında sunulan desteklerden yararlanabilmek için, ilgili faaliyetlerin, Faz 1 süreci sonunda oluşturulan sürdürülebilirlik yol haritasında tanımlanmış olması gerekmektedir.
Yol haritasında yer alan projelerin tamamının uygulanması zorunlu değildir. Şirketler, önceliklerine ve kaynaklarına göre projeleri hayata geçirme konusunda esneklik sahibidir.
Projeler yalnızca danışmanlık desteği ile değil, şirketin kendi öz kaynaklarıyla da gerçekleştirilebilir. Bu durumda, ilgili projenin tamamlandığını gösteren sonuç raporunun Bakanlık tarafından onaylanması şartıyla şirket, Faz 3 danışmanlık desteğinden faydalanabilir.
Faz 1 danışmanlığı yalnızca Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş ve şirkete özel olarak atanan Responsible® Programı danışmanları tarafından sunulabilir. Buna karşılık, Faz 2 ve Faz 3 süreçleri için yetkilendirilmiş firmalar arasından şirketin kendi seçeceği danışmanlarla çalışması mümkündür.
Bilişim ve sürdürülebilirlik danışmanlığı hizmetleri kapsamında Bakanlık yetkilendirmesi zorunlu değildir. Şirketler bu danışmanlıkları kendi belirleyecekleri kurum ve uzmanlardan alabilirler.
Destek kapsamına alınan şirketin bağlı bulunduğu holding bünyesindeki diğer şirketlere de belirli koşullar altında harcama yetkisi verilebilir. Bu çerçevede, aynı grup içerisindeki şirketler, yalnızca sürdürülebilirlik yol haritasında yer alan projelerle sınırlı olmak kaydıyla, Faz 2 ve Faz 3 desteklerinden faydalanabilir. Ancak Faz 1 danışmanlığı ile bilişim ve sürdürülebilirlik danışmanlığı kapsamındaki desteklerden yalnızca destek kapsamına alınan asıl şirket yararlanabilir.
